به گزارش خبرگزاری ریتم؛ در جلد سوم کتاب «دایره‌المعارف سازهای ایران» نوشته محمدرضا درویشی که به هواصداهای زبانه‌دار اختصاص دارد، درباره ساز «پِس‌پِسی» چنین آمده است:
«این ساز ساده و ظاهراً بی‌اهمیت، یکی از نادرترین هواصداهای زبانه‌دار در ایران و شاید در جهان است. نمونه مشابهی از آن نه در دیگر نواحی ایران دیده شده و نه در کاتالوگ‌ها و منابع سازشناسی سایر کشورها وجود دارد.»
این ساز که ویژه فصل بهار است، تنها در همین زمان ساخته و پس از مدتی کنار گذاشته می‌شود. برای ساخت آن از قَصیل (ساقه جوی نارس) یا ساقه نوعی علف هرز به نام آلاز استفاده می‌شود. بخشی از ساقه به طول حدود ۲۰ سانتی‌متر که دارای یک بند (گره) است جدا می‌شود.
در این لوله صوتی، یک طرف توسط بند بسته و طرف دیگر باز می‌ماند. کمی پایین‌تر از بند، چهار شیار طولی به اندازه ۲ تا ۳ سانتی‌متر در اطراف لوله ایجاد می‌شود تا «پِس‌پِسی» آماده نواختن شود.
قسمتی از لوله شیاردار در دهان نوازنده قرار می‌گیرد و با دمیدن در آن، صدا از طریق ارتعاش شیارها تولید می‌شود. افزایش فشار هوا معمولاً فرکانس صدا را تغییر نمی‌دهد بلکه تنها شدت و طنین (نوآنس) آن را بیشتر می‌کند.
فرکانس صدای هر «پِس‌پِسی» به عواملی چون طول، قطر و ضخامت لوله صوتی و اندازه شیارهای ایجادشده بستگی دارد. در نتیجه هر ساز تنها یک نت مشخص تولید می‌کند.
این ساز بومی، در گذشته نقش اسباب‌بازی فصلی کودکان را در شرق مازندران داشته است و اکنون نیز به‌عنوان بخشی از میراث سازشناسی ایران مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است.
