نشست پژوهشی «شب ویولن ایرانی» در خانه هنرمندان
نشست پژوهشی «شب ویولن ایرانی» با حضور جمعی از نوازندگان، پژوهشگران موسیقی و سخنرانی رحمت‌الله بدیعی، مهدی آذرسینا، محمدرضا شرایلی و علی جعفری‌پویان برگزار شد. این نشست، به بررسی سیر تحول ساز ویولن ایرانی از زمان ورود به ایران تا امروز پرداخت. این رویداد، عصر روز جمعه ۲۸ دی‌ماه، به همت پروژه «هم‌نوا» در سالن جلیل شهناز خانه هنرمندان تهران برگزار شد.
اهمیت نقش ابوالحسن صبا در تحول ویولن ایرانی
عطا نویدی، مدیر پروژه «هم‌نوا»، در ابتدای این نشست گفت: «ساز ویولن در دوران ناصرالدین شاه وارد ایران شد و پس از آن، مسیر پر پیچ‌وخمی را پشت سر گذاشت. اما نقطه عطف این ساز، ورود آن به دست ابوالحسن صبا بود، به‌طوری‌که می‌توان تاریخ ویولن ایران را به “قبل و بعد از صبا” تقسیم کرد.» او ادامه داد: «صبا با آثار برجسته‌اش، اصالت‌های جدیدی برای ویولن ایرانی تعریف کرد. هرچند شاگردان او مسیرهای متفاوتی را دنبال کردند، اما هیچ‌کدام نتوانستند چیزی فراتر از آموزه‌های او به این ساز اضافه کنند.»
نویدی همچنین بیان کرد: «در دهه‌های گذشته، ویولن ایرانی دچار افول شد، اما اکنون نسل جوان موسیقی دوباره به اصالت‌های صبا بازگشته و تلاش می‌کند راه او را ادامه دهد.» او تأکید کرد که این نشست، آغازگر سلسله برنامه‌هایی برای بررسی روند تکامل ویولن ایرانی خواهد بود.
تاریخچه ورود ویولن به ایران: از تعامل با غرب تا تغییر ذائقه موسیقایی
محمدرضا شرایلی، پژوهشگر موسیقی ایرانی، درباره ورود ویولن به ایران توضیح داد: «در دوره ناصرالدین شاه، تعامل با غرب و تاسیس دارالفنون موجب شد ویولن وارد ایران شود. تدریس این ساز ابتدا توسط استادان اروپایی در دارالفنون انجام شد، اما ویولن تا سال‌ها ساز ناشناخته‌ای باقی ماند.» او افزود: «صفحات موسیقی غربی که وارد ایران شدند، ذائقه مخاطبان را تغییر دادند و از سال ۱۲۸۸ اجرای موسیقی ایرانی با ویولن آغاز شد.»
شرایلی به رونق ویولن در ارکسترهای موسیقی اشاره کرد و گفت: «حدود پنج دهه، کمانچه‌نوازان مطرحی نداشتیم و ویولن جایگزین ساز کششی در موسیقی ایران شد. حالا زمان آن است که با مرور تاریخچه این ساز، از تلاش‌های نسل‌های گذشته قدردانی کنیم.»
نقش شاگردان صبا و چالش‌های ویولن ایرانی
رحمت‌الله بدیعی، شاگرد برجسته ابوالحسن صبا، در پیام تصویری خود گفت: «صبا در تمام آثارش نوآوری داشت، اما پس از او، هیچ‌کس چیزی به آموزه‌هایش اضافه نکرد.» او تأکید کرد که ویولن ایرانی هرگز جایگزین کمانچه نخواهد شد و هر دو ساز باید در کنار هم مورد احترام قرار گیرند.
مهدی آذرسینا، نوازنده پیشکسوت، در ادامه اظهار کرد: «ویولن در دوره‌ای به دست افراد نابلد افتاد و این ساز، از اصالت هنری خود دور شد. اما هنرمندان وظیفه دارند تکنیک‌های این ساز را بهبود دهند و فرهنگ شنیداری جامعه را ارتقا بخشند.»
اجراهای زنده و استقبال حضار
این مراسم با اجراهای زنده توسط هنرمندانی مانند شیوا عابدی، علیرضا دریایی و بهمن فریادرس ادامه یافت. همچنین، اجرای دو هنرمند نوجوان، پوریا برجی و آورین روسفید، با استقبال قابل توجه حضار مواجه شد.
