• امروز : چهارشنبه, ۲۳ مهر , ۱۴۰۴
  • برابر با : Wednesday - 15 October - 2025
0

میثمی: انسجام نظام موسیقی دستگاهی ایران به دوران قاجار بازمی‌گردد

  • کد خبر : 4806
  • ۲۳ مهر ۱۴۰۴ - ۱۴:۳۰
میثمی: انسجام نظام موسیقی دستگاهی ایران به دوران قاجار بازمی‌گردد
میثمی در گفت‌وگویی پژوهشی با اشاره به شدود در رساله عبدالعزیز و پیشینه واژه‌هایی چون «شد خواب» و «شد روح»، تأکید می‌کند که ایده‌های مدگردی در این رساله بعدها مبنای دستگاه‌ها شد و شکل انسجام‌یافته نظام دستگاهی به دوران قاجار تعلق دارد.

به گزارش خبرگزاری ریتم؛ به گفته میثمی، هرچند در رساله «شعبه صفا» و «شعبه شاهی» به‌عنوان ادوار نو معرفی شده‌اند، نشانه‌ای از اجرای عملی دقیق آن‌ها در منابع عثمانی یا ایرانی به‌طور قطعی در دست نیست. تصانیف منتسب به عبدالعزیز در رساله‌های مختلف باقی مانده اما شامل این دو نغمه نمی‌شود. او و آقای عبادی این آثار را در نسخ مختلف مجموعه تصانیف ـ عمدتاً پیشاصفوی و صفوی ـ گردآوری کرده‌اند؛ تصانیفی که به دلیل جایگاه عبدالعزیز، فرزند مراغی و چهره سرشناس دربار عثمانی، به وی نسبت داده شده‌اند.

این آثار با نوعی آوانگاری نمادین ثبت شده و فواصل و زمان نغمات آن‌ها دقیقاً مشخص نیست؛ بنابراین استناد قطعی به چگونگی ملودی ممکن نیست. با این حال، در مجموعه‌های نت‌نگاری‌شده عثمانی، تصانیفی از پیشاصفوی و پساصفوی منسوب به موسیقیدانان هم‌عصر عبدالعزیز وجود دارد که خود طی زمان دستخوش تغییرات شده‌اند و بازسازی نمونه اصلی‌شان به‌سادگی ممکن نیست.

میثمی درباره واژه‌سازی‌های عبدالعزیز مانند «شد خواب» و «شد روح» یادآور می‌شود که این تعابیر پیش‌تر در «جامع‌الالحان» مراغی آمده و «شد»ها مجموعه‌ای از مقام‌ها با تأثیرگذاری مشابه‌اند که با کوک‌های خاص اجرا می‌شدند. در زمان مراغی به مدها آوازه، مقام و شعبه گفته می‌شد که تفاوت‌هایی کمی و کیفی داشتند و در متون علمی اغلب همگی ذیل عنوان «مقام» به‌کار می‌رفتند.

او ادامه می‌دهد در زمان عبدالعزیز، این شدود متنوع‌تر و گسترده‌تر شدند و شاهد انواع مختلف آن‌ها در رساله وی هستیم. اهمیت شدود در نمایش نوعی «مدگردی» است که از روشی خاص تبعیت می‌کند: مقام آغازین و مقام پایانی در هر شد باید یکسان باشند. همین اصل، بعدها مبنای شکل‌گیری دستگاه‌ها شد؛ هرچند شکل منسجم و نهایی نظام موسیقی دستگاهی ایران به دوران قاجار بازمی‌گردد.

لینک کوتاه : https://rhythm.news/?p=4806

ثبت دیدگاه

مجموع دیدگاهها : 0در انتظار بررسی : 0انتشار یافته : 0

دیدگاهها بسته است.