به گزارش خبرگزاری ریتم؛ هوشنگ جاوید، پژوهشگر و محقق موسیقی نواحی ایران، در گفت‌وگویی درباره وضعیت کنونی موسیقی بومی کشور اظهار کرد:
«موسیقی نواحی فعلاً با همین وضعیت کج‌دار و مریز، آرام‌آرام راه خود را می‌رود، اما دگرگونی‌هایی که در حال رخ دادن است در آینده به زیان آن تمام می‌شود، زیرا کسی به فکرش نیست و در نتیجه رنگ و روی این موسیقی تغییر خواهد کرد.»
او در توضیح یکی از علل اصلی این وضعیت، نظام آموزشی موسیقی در کشور را مورد نقد قرار داد و گفت:
«در آموزشگاه‌ها ابتدا به هنرجویان نت و مبانی موسیقی شهری یاد می‌دهند و آن‌ها را از فضای موسیقی اصیل منطقه‌شان بیرون می‌آورند. این روند باعث می‌شود موسیقی نواحی بر اساس گام‌های غربی شکل بگیرد و کم‌کم اصالت خود را از دست بدهد. در بسیاری از مناطق هم این تغییر رنگ اتفاق افتاده و ادامه خواهد یافت.»
مرگ پیشکسوتان و بی‌میلی نسل جوان
جاوید افزود:
«با مرگ استادان پیشکسوت، اتفاقات ناگواری رخ داده است. نسل بعدی نه تمایل جدی به آموزش دارد و نه جایی برای انتقال تجربیات باقی مانده است. نتیجه این می‌شود که چیزی باقی بماند که فقط ظاهری از موسیقی نواحی دارد و از درون تهی است. باطن این موسیقی کم‌کم از بین می‌رود.»
او با اشاره به نقش نهادهای دولتی گفت:
«دولت هم حمایت جدی نمی‌تواند بکند. تنها حمایت موجود، برگزاری جشنواره‌هاست که آن هم تا چه اندازه موفق بوده، جای سؤال دارد. همین حد از بی‌برنامگی خود یک تهدید بزرگ است.»
از بین رفتن قصه‌پردازی موسیقایی
این پژوهشگر پیشکسوت یکی از آسیب‌های مهم موسیقی نواحی را از میان رفتن عنصر «قصه‌پردازی موسیقایی» دانست و توضیح داد:
«در گذشته، نوازندگان و خوانندگان موسیقی نواحی قصه‌ها و روایت‌هایی را با ساز خود بیان می‌کردند. امروز اما این ویژگی از بین رفته است. در هر منطقه شاید یکی دو نفر باقی مانده باشند که چنین مهارتی داشته باشند. باقی افراد صرفاً ترانه می‌خوانند یا آهنگ اجرا می‌کنند، بدون اینکه به ریشه‌های روایی و فرهنگی آن توجهی شود.»
او افزود:
«حتی در آموزش‌ها، تاریخ و زمینه پیدایش ترانه‌ها و آهنگ‌ها تدریس نمی‌شود. داوران جشنواره‌ها هم معمولاً فقط به جنبه‌های فنی مثل نوازندگی یا درست‌خوانی توجه می‌کنند و وارد حوزه مردم‌شناسی و فرهنگ بومی نمی‌شوند. همین نگاه فنی صرف باعث شده موسیقی نواحی روزبه‌روز ضعیف‌تر شود.»
فضای مجازی؛ بازتولید سطحی و پرخطا
جاوید در ادامه نقش فضای مجازی را از جمله عوامل آسیب‌زا دانست:
«فضای مجازی پر از خطاست. هر کسی آهنگی یا ترانه‌ای یاد گرفته، خودش را استاد معرفی می‌کند و کارش را منتشر می‌کند. چند نفر هم برایش لایک می‌گذارند و همین برایش توهم استادی می‌آورد. این روند نه تنها آموزش درست را از بین می‌برد بلکه باعث انتشار انبوهی از آثار بی‌کیفیت می‌شود.»
رسانه ملی؛ غایب بزرگ در معرفی موسیقی نواحی
او با انتقاد از عملکرد رسانه ملی گفت:
«رسانه‌های ما، به‌ویژه رسانه ملی، کمتر از موسیقی نواحی استفاده می‌کنند. حتی مراکز استانی صداوسیما که موظف‌اند به موسیقی منطقه خود بپردازند، چنین کاری نمی‌کنند. بیشتر تولیداتشان در قالب‌های ارکسترال و رسمی است که شکل اصیل و درست موسیقی بومی را از بین می‌برد.»
جاوید در ادامه افزود:
«در رسانه ملی ما هیچ برنامه مؤثری برای شناخت موسیقی اصیل ایرانی، چه در حوزه ردیف و دستگاه و چه در زمینه نواحی، وجود ندارد. به بهانه‌های مختلف از جمله محدودیت در نشان دادن سازها، همه چیز رنگ عوض کرده است.»
نبود توجه به آواز ایرانی
او گفت:
«ما حتی جشنواره‌ای مخصوص آواز ایرانی نداریم. در حالی که آواز همیشه بخشی از هویت فرهنگی این سرزمین بوده است. می‌شد حتی رشته دانشگاهی مستقلی برای آواز ایرانی ایجاد کرد، اما وزارت فرهنگ و وزارت علوم هیچ‌کدام توجهی نکرده‌اند. نتیجه این شده که هنر آواز ایرانی، که زمانی مورد احترام جهانیان بود، به حاشیه رانده شده است.»
جاوید خاطرنشان کرد:
«وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان میراث فرهنگی باید وزارت علوم را مجاب کنند که رشته‌های آموزش آواز ایرانی را ایجاد کند، اما نه همت هست و نه حمایت. رسانه هم که می‌تواند همین آواز را در قالب برنامه‌های تصویری کوتاه به مردم معرفی کند، هیچ اقدامی نمی‌کند. وقتی جوان ایرانی چنین برنامه‌هایی نمی‌بیند، طبیعی است که گرایشی به موسیقی بومی نداشته باشد.»
بی‌توجهی نهادهای فرهنگی و خطر فراموشی
در پایان، این پژوهشگر موسیقی نواحی هشدار داد:
«هویت فرهنگی ایران واقعاً در خطر است. ما نهادهای متعدد فرهنگی داریم؛ از شورای عالی انقلاب فرهنگی گرفته تا وزارت ارشاد و وزارت میراث فرهنگی، اما هیچ‌کدام توجه واقعی به موسیقی بومی ندارند. موسیقی، به‌ویژه موسیقی نواحی، مظلوم‌ترین هنر این سرزمین است و از هر طرف بر آن می‌تازند.»
او با این حال ابراز امیدواری کرد:
«موسیقی نواحی مانند مشعلی است که در درون جامعه با شعله‌ای کم‌سو همچنان زنده است. در طول تاریخ از بین نرفته و امروز هم نخواهد رفت، اما رنگ آن کم می‌شود، و این همان خطری است که نباید نسبت به آن بی‌تفاوت بود.»
